Hình ảnh mùa Lễ hội, mùa Giáng Sinh đã quá quen thuộc với ông già Noel với cỗ xe tuần lộc chất đầy quà, hay cây thông Noel được treo đầy những đồ trang trí lấp lánh, nhiều màu sắc, cùng những chiếc tất sặc sỡ treo bên cạnh lò sưởi. Nếu ai quen thuộc với văn hoá Âu châu cổ thì chắc không xa lạ với “Yule log cake” hay “bûche de Noël”, bánh Khúc cây Giáng Sinh – món bánh ngọt cuộn được phủ một lớp kem bơ lên trên, tạo hình và tạo màu giống như một khúc gỗ, điểm xuyết thêm những cây nấm nhỏ trên thân cây được làm từ đường.
“Yule log cake” khởi nguồn từ một phong tục thời Trung cổ ở châu Âu. Thời điểm Giáng Sinh là cuối tháng 12, qua Đông chí, người ta bắt đầu mùa lễ hội khi mùa đông dài lạnh giá bắt đầu qua, đêm ngắn lại, ngày bắt đầu dài hơn, thời tiết ấm dần và báo hiệu mùa Xuân ấm áp đang tới gần. Mỗi nhà khi đó sẽ cẩn thân chọn 1 thân cây to – log, để đưa vào trong nhà, đốt tại lò sưởi từ phần gốc trước cho đến phần ngọn, liên tục trong 12 ngày từ 25/12 đến 5/1 – Đây cũng là 12 ngày Giáng Sinh – Twelve days of Christmas, mỗi ngày sẽ tương ứng tôn vinh 1 vị thánh khác nhau.
Mùi của thân cây gỗ khi được đốt, khói hay tàn tro bốc lên được tin rằng sẽ bảo vệ gia chủ khỏi sấm sét, bóng tối, xua đuổi ma quỷ và đem lại may mắn trong Năm mới. Có nơi còn đổ thêm dầu hay rượu vang lên thân cây để khi bén lửa mùi còn bốc lên thêm phần hấp dẫn. Nếu khúc Yule log đốt mà không cháy hết, thì sẽ được để dành cho sang năm đốt tiếp, đây cũng đức tin cho việc mang lại may mắn, tượng trưng cho sự tiếp nối, vĩnh cửu.
Càng về sau, khi cuộc sống có nhiều thay đổi, làng mạc đông đúc hơn, các thành phố được hình thành nhiều hơn, nhà nhỏ lại, dẫn đến lò sưởi trong nhà cũng nhỏ theo, truyền thống đốt “Yule log” cũng giảm dần, cây gỗ để đốt nhỏ đi. Thay cho việc đốt 1 khúc cây to, người chuyển thành khúc cây nhỏ. Hoặc cứ mùa Giáng Sinh là chi cần 1 khúc gỗ tượng trưng để bày trong lò sưởi.
Vào đầu những năm 1600-1615 của thế kỷ 17, một trong những phiên bản đầu của “Yule log cake” được phổ biến. Thay vì mang củi để đốt thì họ làm bánh ngọt to, trang trí như những khúc gỗ, và cắt từng khoanh, ăn liên tục qua mùa Lễ Hội. Cũng tượng trưng cho việc đốt thân cây to trong lò sưởi qua 12 ngày Giáng Sinh vậy. Phong tục này nhanh chóng được đón nhận và trở thành phong tục chính. Cứ đến mùa Noel, là nhà nhà sẽ ăn “Yule log cake”.
Cá nhân tôi thích cả 2 phong tục: đốt thân cây có lửa ấm để sưởi, và có bánh để ăn.
“Yule log cake” ngày nay được bình thường hoá, chính là những bánh cuộn – roll cake bây giờ mà ta có thể ăn hàng ngày.
Tuy nhiên, hãy thử thưởng thức “Bûche de Noël” – Bánh khúc gỗ cây, trong mùa Giáng Sinh này nhé.
Pieces of Food & Culture 